Czym są dobra osobiste?

Ustawodawca nie zdefiniował samego pojęcia dobra osobistego, jednakże orzecznictwo sądów powszechnych jest w tym zakresie ugruntowane i jednolite. Dla przykładu, wskazać można wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 września 2014 roku o sygnaturze akt I ACa 301/14, w którym wskazuje się, iż dobra osobiste „są to wartości niemajątkowe, nieodłącznie związane z człowiekiem i jego naturą, stanowiące o jego wyjątkowości i integralności, jego godności i postrzeganiu w społeczeństwie, umożliwiające mu samorealizację i twórczą działalność, nie poddające się wycenie w ekonomicznych miernikach wartości”. Dobra osobiste przysługują odrębnie i niepodzielnie każdej osobie, powstają i wygasają wraz z nią.

W art. 23 kodeksu cywilnego zawarty jest katalog dóbr osobistych w którym ustawodawca wymienia „zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska”. Powyższy katalog jest katalogiem otwartym, co potwierdza również bogate orzecznictwo sądowe. W tym miejscu warto przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 maja 2014 roku o sygnaturze akt I ACa 1450/13 „Katalog dóbr osobistych jest katalogiem otwartym. Dynamika życia społecznego i zachodzące zmiany kulturowe wymagają, ażeby zbiór ten dostosowany był do istniejących potrzeb społecznych, w tym także w zakresie ochrony więzi rodzinnych stanowiących podstawę funkcjonowania społeczeństwa” oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 stycznia 2017 roku o sygnaturze akt I ACa 676/16 który wskazuje „Ustawowa definicja dóbr osobistych oparta jest na katalogu otwartym, a wymienione w nim dobra osobiste człowieka wskazane są tylko jako przykładowe. Charakter tych dóbr jest zróżnicowany albowiem powiązane są one ściśle z istotą ludzką i sferą jej życia prywatnego szeroko pojmowanego”.

Na czym polega naruszenie dobra osobistego?

Naruszenie dobra osobistego może przejawiać się bardzo szeroko, jednakże zasadniczą kwestią jest bezprawność działania naruszającego nasze dobra osobiste. Z doświadczenia wskazać można, iż najczęstszym naruszeniem jest naruszenie polegające na opublikowaniu zdjęcia, dla przykładu wskazać można portal internetowy facebook czy instagram, bez zgody osoby będącej na tym zdjęciu, tj. naruszenie dobra osobistego jakim jest wizerunek. Kolejno, wskazać można na naruszenie dobrego imienia wobec upubliczniania czy rozpowiadania nieprawdziwych informacji na temat konkretnej osoby.

Katalog chronionych dóbr osobistych jest bardzo szeroki, dlatego też naruszenia w tym przedmiocie mogą przejawiać się w bardzo różny sposób. Jednakże, jak wskazuje się w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 05 lipca 2022 roku o sygnaturze akt I ACa 948/21 „O tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decydujące znaczenie mają kryteria obiektywne a nie subiektywne odczucia osoby żądającej ochrony prawnej. Istotne jest zatem przede wszystkim reakcja społeczna na określone zachowanie, a ściślej, czy w odczuciu przeciętnie reagującej osoby zachowanie takie jest uważane za niedozwoloną ingerencję w sferę chronionych dóbr osobistych. Oznacza to, że zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego zachodzi wtedy, gdy działanie lub zaniechanie innej osoby godzi w obiektywnie uzasadnione interesy uprawnionego”.

Naruszenie dobra osobistego musi mieć zatem charakter obiektywny.

Jakie działania należy podjąć w przypadku naruszenia dobra osobistego?

Zgodnie z kodeksem cywilnym, osoba, której dobra osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. Przez zagrożenie dobra osobistego należy rozumieć sytuacje kiedy do naruszenia wprawdzie jeszcze nie doszło, ale jest ryzyko tego naruszenia. W przypadku gdy doszło już do naruszenia dobra osobistego, można żądać od osoby, która dopuściła się tego naruszenia dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. W przypadku naruszenia dobra osobistego można również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Dodatkowo, jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, można żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Co istotne, w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2001 roku o sygnaturze akt V CKN 195/01 „Dobra osobiste to wartości ściśle związane z jednostką ludzką, razem z nią powstają i wygasają. Prawa tzw. „osobistości” nie mogą być przenoszone na inną osobę. Dlatego też przewidziane w art. 24 k.c. roszczenia o ochronę dóbr osobistych mogą być dochodzone jako ściśle związane z osobą pokrzywdzoną i tylko przez tę osobę.”