Stwierdzenie nabycia spadku – kiedy warto z niego skorzystać?

Prawo spadkowe, to dział prawa cywilnego, który reguluje zasady przejścia praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej. Powołanie danej osoby do otrzymania spadku może wynikać z ustawy albo z testamentu sporządzonego przez zmarłego. Osoby chcące uregulować sprawy spadkowe po zmarłym mają do wyboru dwie możliwości postępowania. Jedną z nich jest złożenie do sądu cywilnego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, w ramach którego sąd wydaje postanowienie stwierdzające kto i w jakich udziałach dziedziczy po zmarłej osobie.

Drugą możliwością jest potwierdzenie uprawnień spadkowych w drodze sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Postępowanie przed notariuszem składa się z dwóch czynności: spisania protokołu dziedziczenia oraz sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Nie zawsze jednak osoby mogą skorzystać z możliwości notarialnego poświadczenia dziedziczenia i wtedy jedyną możliwością jest przeprowadzenie postępowania sądowego. Zarówno postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jak również zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, mają znaczenie deklaratoryjne, poświadczają stan, który istniał w chwili otwarcia spadku.

Kto może złożyć wniosek?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każdy, kto ma w tym interes prawny (a więc interes oparty na prawie lub chroniony przez prawo). Są to w szczególności: spadkobiercy zarówno ustawowi jak i ci powołani w testamencie, zapisobiercy zwykli i windykacyjni, osoby uprawnione do zachowku, wierzyciele oraz dłużnicy spadkodawcy, a także wykonawcy testamentu i współwłaściciele nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej.

Kiedy warto złożyć wniosek?

Generalnie przepisy prawa nie nakładają obowiązku złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, nie określają także terminu w jakim taki wniosek powinien zostać złożony. Pamiętać jednak należy, że jeżeli wniosek zostanie złożony przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, konieczne będzie złożenie także oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Bez przeprowadzenia postępowania spadkowego i uzyskania postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, czy uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie jest możliwe dokonywanie czynności rozporządzających w odniesieniu do składników majątku wchodzących w skład spadku osoby zmarłej. Jeżeli w skład majątku spadkowego wchodzi nieruchomość, to aby możliwe było jej zbycie niezbędne jest uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.

Osoba, która była wierzycielem spadkodawcy, a nie otrzymała spłaty swojej wierzytelności, chcąc dochodzić od spadkobierców zmarłego spłaty, także musi przeprowadzić postępowanie spadkowe, aby ustalić kto i w jakiej części odziedziczył dług należący wcześniej do zmarłego.

Warto zadbać o szybkie uregulowanie kwestii spadkowych po zmarłej osobie, gdyż zaniedbanie tej kwestii przez lata powodować będzie rozdrobnienie w kręgu spadkobierców, co jest szczególnie istotne, jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość. Śmierć każdego spadkobiercy powoduje rozdrobnienie jego udziału i wstąpienie w jego miejsce jego spadkobierców. Może dojść do sytuacji, w której w trzecim pokoleniu krąg spadkobierców będzie liczył nawet kilkadziesiąt osób – czyli nieruchomość wchodząca w skład spadku będzie mieć kilkudziesięciu właścicieli. Taką nieruchomością ciężko się zarządza, a przeprowadzenie postępowania sądowego, najpierw w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, a później postępowania działowego, jest trudne, czasochłonne i kosztowne. Może się też zdarzyć, że niektórzy spadkobiercy wyjadą za granicę lub będzie z nimi utrudniony kontakt, co dodatkowo skomplikuje postępowanie. Często zdarza się również, iż przez to, że przez lata nikt nie zadbał o uregulowanie spraw spadkowych, osoby które chcą lub muszą się w końcu z tym zmierzyć, nie znają nawet podstawowych danych wszystkich zainteresowanych osób.

Gdzie należy złożyć wniosek?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien być złożony do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy, a jeżeli nie da się ustalić miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce, właściwym będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw do ustalenia sądu właściwego, sądem właściwym będzie sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.

Jakie są opłaty?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł. Jeżeli w jednym piśmie wnioskodawca wnosi o stwierdzenie nabycia spadku po kilku spadkodawcach, musi zostać wniesiona oddzielna opłata od każdego z nich. Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku ma nastąpić w okresie 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, każdy ze spadkobierców obowiązany jest uiścić kwotę 100 zł tytułem opłaty sądowej za odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Dodatkowo składając wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy uiścić opłatę za wpis postanowienia w Rejestrze Spadkowym w wysokości 5 zł jeżeli wniosek dotyczy jednej osoby zmarłej, jeżeli wniosek dotyczy kilku osób zmarłych, należy wnieść wielokrotność tej opłaty.

Koniecznie zapoznaj się z naszą ofertą dotyczącą usług prawnika od spraw spadkowych z Warszawy.

Autor
Emilia Miśkiewicz – warszawski prawnik od nieruchomości