Sposoby wygaśnięcia służebności gruntowych

Służebność gruntowa to ograniczone prawo rzeczowe. Jej istota polega na tym, że daje prawo każdorazowemu właścicielowi nieruchomości władnącej do cudzej nieruchomości (służebnej). Zakres tego prawa może być różny, a polegać może tak na czynieniu, czyli na korzystaniu przez każdorazowego właściciela nieruchomości władnącej w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej (np. służebność przejazdu, przechodu), jak i na nieczynieniu, czyli powstrzymywaniu się właściciela nieruchomości obciążonej od wykonywania niektórych przysługujących mu uprawnień wobec własnej nieruchomości.

Fakt istnienia służebności gruntowej, korzystny i potrzebny w jednym momencie, jakiś czas później może okazać się szczególnie uciążliwy dla właściciela nieruchomości obciążonej. Może również się okazać, że wcześniej ustanowiona służebność obecnie stała się już niepotrzebna. Ustawodawca przewidział sposoby kiedy może dojść do wygaśnięcia służebności.

Jednym ze sposób wygaśnięcia służebności gruntowej jest złożenie przez właściciela nieruchomości władnącej oświadczenia o zrzeczeniu się służebności. Powyższe wynika z art. 246 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Jest to jednostronne oświadczenie woli, które nie wymaga zgody właściciela nieruchomości obciążonej.

Do wygaśnięcia służebności gruntowej dojdzie także w wyniku nabycia nieruchomości obciążonej przez właściciela nieruchomości władnącej oraz nabycia nieruchomości władnącej przez właściciela nieruchomości obciążonej. Jest to tzw. konfuzja uregulowana w art. 247 kodeksu cywilnego. Przy czym bez znaczenia pozostaje fakt, w jaki sposób dojdzie do nabycia własności (np. zakup, dziedziczenie, zasiedzenie) – dla konfuzji nie ma znaczenia charakter nabycia.

Służebność gruntowa wygaśnie także wskutek jej niewykonywania. Zgodnie z art. 293 § 1 kodeksu cywilnego służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. W takim przypadku służebność wygasa z mocy prawa. Jeżeli jednak służebność została ujawniona w księdze wieczystej do jej wykreślenia konieczne jest uzyskanie orzeczenia sądowego stwierdzającego wygaśnięcie służebności.

Do wygaśnięcia służebności gruntowej dojdzie także w wyniku jej zniesienia w drodze orzeczenia sądu. Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej w dwóch sytuacjach:

jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej, w takiej sytuacji właściciel nieruchomości obciążonej będzie musiał zapłacić właścicielowi nieruchomości władnącej wynagrodzenie, albo
jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie – w takiej sytuacji właściciel nieruchomości obciążonej nie będzie musiał płacić wynagrodzenia za zniesienie służebności.

W przypadku, gdy służebność gruntowa jest ujawniona w księdze wieczystej, do jej wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej. W sytuacji gdy do wygaśnięcia służebności dochodzi w drodze oświadczenia właściciela nieruchomości władnącej o zrzeczeniu się służebności, oświadczenie to musi być sporządzone w odpowiedniej formie. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu”.