Temat sprzedaży oraz reklamowania produktów kosmetycznych przez lekarzy jest tematem bardzo ciekawym, ale również wymagającym. Należy zastanowić się czy lekarz może swobodnie sprzedawać i reklamować kosmetyki czy być może ograniczają go przepisy prawa czy też przepisy Kodeksu Etyki Lekarskiej („Kodeks”), którymi lekarz powinien kierować się wykonywając zawodu zaufania publicznego.

Na wstępie należy wyjaśnić różnice pomiędzy produktami kosmetycznymi, produktami leczniczymi oraz wyrobami medycznymi. Pomiędzy powyższymi jest dosyć wąska granica. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiej i Rady (WE) Nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczącym produktów kosmetycznych (wersja przekształcona) z dnia 30 listopada 2009 roku („Rozporządzenie dot. produktów kosmetycznych”), produkt kosmetyczny oznacza każdą substancję lub mieszaninę przeznaczoną do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz zewnętrznymi narządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana ich wyglądu, ochrona, utrzymywanie w dobrej kondycji lub korygowanie zapachu ciała”. Definicja produktu kosmetycznego jest bardzo szeroka i pojemna. Kolejno, definicja produktu leczniczego, zgodnie z art. 2 pkt 32 ustawy z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne stanowi, że produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne. Natomiast wyrób medyczny definiuje się zgodnie z art. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG („Rozporządzenie dot. wyrobu medycznego”) jako narzędzie, aparat, urządzenie, oprogramowanie, implant, odczynnik, materiał lub inny artykuł przewidziany przez producenta do stosowania – pojedynczo lub łącznie – u ludzi do co najmniej jednego z następujących szczególnych zastosowań medycznych; diagnozowanie, profilaktyka, monitorowanie, przewidywanie, prognozowanie, leczenie lub łagodzenie choroby; diagnozowanie, monitorowanie, leczenie, łagodzenie lub kompensowanie urazu lub niepełnosprawności; badanie, zastępowanie lub modyfikowanie budowy anatomicznej lub procesu lub stanu fizjologicznego lub chorobowego; dostarczanie informacji poprzez badanie in vitro próbek pobranych z organizmu ludzkiego, w tym pobranych od dawców narządów, krwi i tkanek, który nie osiąga swojego zasadniczego przewidzianego działania środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi w ludzkim ciele lub na nim, ale którego działanie może być wspomagane takimi środka”.

W myśl powyższych definicji można powziąć wątpliwość co do rozróżnienia produktu kosmetycznego od produktu leczniczego czy wyrobu medycznego. Jednakże, jednoznacznie należy zaznaczyć, iż produkt kosmetyczny nie jest tożsamy z produktem leczniczym czy wyrobem medycznym. Zasadnicza różnica pomiędzy produktem kosmetycznym, a powyższymi polega na tym, iż działanie produktu kosmetycznego zakłada, iż może on działać tylko na zewnętrznej warstwie skóry, nie może przenikać głębiej tj. do skóry właściwej. Jeżeli produkt kosmetyczny wykracza poza definicję wskazaną w Rozporządzeniu należy zastanowić się wówczas czy jest on produktem leczniczym, czy być może wyrobem medycznym.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w myśl art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 05 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty „Lekarz nie może sprzedawać produktów leczniczych, wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych, systemów i zestawów zabiegowych, w rozumieniu przepisów rozporządzenia 2017/745, oraz wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro i wyposażenia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, w rozumieniu przepisów rozporządzenia 2017/746, oraz środków pomocniczych”. Nadto, od stycznia 2023 roku weszły w życie przepisy zakazujące reklamowania wyrobów medycznych przez lekarzy. Jak wynika z powyższego zakaz ten nie obejmuje swoją treścią produktów kosmetycznych. Jednakże, reklamowanie produktów kosmetycznych obarczone jest to pewnym ryzykiem wynikającym z wykonywanego przez lekarza zawodu. Jako, że zawód lekarza jest zawodem zaufania publicznego lekarz musi przestrzegać zasad Kodeksu Etyki Lekarskiej. W myśl art. 63 Kodeksu lekarz tworzy swoją zawodową opinię jedynie w oparciu o wyniki swojej pracy, dlatego wszelkie reklamowanie się jest zabronione. Lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych.

Czym zatem jest cel komercyjny? Założeniem celowości komercyjnej jest przede wszystkim generowanie powstania korzyści materialnej. Wobec tego należy się zastanowić czy sprzedaż i reklamowanie produktu kosmetycznego przez lekarza nie wchodzi w zakres ograniczenia wynikającego z Kodeksu.

Dlatego też, jeżeli lekarz ma zamiar podjąć się sprzedaży i reklamowania produktu kosmetycznego musi zachować przy tym szczególną ostrożność, aby nie naruszyć przepisów Kodeksu. Raz jeszcze podkreślić należy, iż lekarz jako zawód zaufania publicznego nie powinien używać swojego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych. Zatem, jeżeli lekarz planuje rozpocząć sprzedaż na przykład własnych kosmetyków, raczej nie powinien sygnować ich swoim nazwiskiem, a także wizerunkiem.

Odrębną kwestią jest postawienie pytania, czy Kodeks Etyki Lekarskiej podąża za współczesnymi zmianami w otaczającym nas świecie i czy nie wymaga aktualizacji. Jednakże zagadnienie to należy ocenić na podstawie konkretnego stanu faktycznego.